Fietsen worden steeds gespecialiseerder omdat fabrikanten specifieke fietsen maken voor elk profiel en terrein.
Er is niet langer een one-size-fits-all benadering van fietsen, in plaats daarvan worden racefietsen nu gewoonlijk opgedeeld in drie verschillende categorieën die het beste passen bij hun beoogde omgeving; lichtgewicht voor klimmen, aerodynamisch voor snelheid en uithoudingsvermogen voor comfort, maar er komt nog veel meer bij kijken.
We hebben de fijne kneepjes van elke fiets uitgesplitst om je een beter inzicht te geven in wat ze speciaal maakt en waarom ze geschikt zijn voor een specifieke omgeving. Om de verschillen in elke fiets te benadrukken, heeft Trek ons de 2017 Madone 9.2, Emonda SLR 6 en Domane SLR 6 Disc ter beschikking gesteld. Ze hebben allemaal een 56 cm frame en een Shimano Ultegra mechanische groepset.
AERO ROAD FIETS
Voor wie is dit type fiets geschikt? Racers, criterium renners, kortebaan triatleten. Pro voorbeelden: Marcel Kittel, Mark Cavendish, Peter Sagan, Vincent Ost. Opvallende kenmerken: Agressieve geometrie, aerobuisprofielen, diepe wielen. Nadelen: Comfort wordt over het algemeen opgeofferd voor snelheid, gewicht, zijwindse prestaties.
Agressieve geometrie
De belangrijkste prioriteit van aerodynamische fietsen is om de luchtweerstand te verminderen en zo glad mogelijk te zijn in de wind. 85% van de weerstand die een rijder moet overwinnen komt van zichzelf, dus is het logisch om het frontale profiel van een rijder zoveel mogelijk te beperken. Daarom is de balhoofdbuis op aerofietsen korter, waardoor het frontale profiel lager is en de rijder minder weerstand hoeft te overwinnen. Over het algemeen is de balhoofdbuis van een middelgrote aerofiets minder dan 140 mm, in tegenstelling tot een endurancemotor die meer dan 160 mm lang is.
In combinatie met een korte balhoofdbuis hebben aerofietsen een langere framebreedte dan endurance fietsen. De reach wordt horizontaal gemeten vanaf het midden van de trapas tot aan de balhoofdbuis. De frame reach geeft inzicht in het doel van de fiets.
De aero-fiets van Trek, de Madone, heeft bijvoorbeeld een reach van 39,5 cm in vergelijking met de op endurance gerichte Domane, die een reach heeft van 37,7 cm. Beide metingen zijn genomen van een 56cm frame en benadrukken het doel van aerofietsen om de rijder uit te rekken, terwijl endurance fietsen de rijder in een meer rechtopstaande positie willen hebben.
Het is belangrijk om het verschil te zien tussen de reikwijdte van het frame en de reikwijdte van de berijder. Het bereik van een renner wordt gemeten vanaf de punt van het zadel tot het midden van het stuur. In tegenstelling tot het bereik van het frame, kan het bereik van een rijder worden aangepast met een langere stuurpen of een grotere zadelafstand. Door het bereik aan te passen kan een duurfiets dichter bij de geometrie van een aërofiets komen en vice versa. Er zijn echter beperkingen aan deze benadering. Hoe meer je manipuleert en afwijkt van de bedoelde geometrie van de fiets, hoe minder waarschijnlijk het is dat de fiets zal presteren zoals bedoeld.
Het nadeel van de agressieve geometrie van een aerofiets is dat veel rijders niet flexibel genoeg zijn om de beoogde positie in te nemen of niet sterk genoeg zijn om zich langere tijd in die positie te houden. Als je niet flexibel genoeg bent om in die verlaagde positie te gaan staan, gaan de aerodynamische voordelen verloren. En als je jezelf in die positie dwingt, zul je jezelf waarschijnlijk blesseren.
Aerodynamica
Buisprofielen van aerofietsen zoeken de grenzen op van het UCI-reglement van een 3:1 profiel, wat betekent dat ze voor elke centimeter die ze diep zijn, slechts drie centimeter lang mogen zijn. Het doel van de buisprofielen van een aerofiets is om de luchtweerstand te minimaliseren en zo glad mogelijk te zijn in de wind. Om dit te bereiken zijn de buisprofielen lang, dik en gevormd met een taps toelopende voorrand en een gebeeldhouwde staart. In sommige gevallen is de 'staart' van de buis afgesneden, wat een gebeeldhouwde staart nabootst in verschillende windposities.
De algemene vorm van aeroframes is agressief en hoekig. Aero-fietsen hebben meestal een rechte en platte bovenbuis, in tegenstelling tot lichtgewicht en endurance-fietsen die meestal een schuine bovenbuis hebben voor meer flexibiliteit. De rechte bovenbuis creëert een korte afstand tussen het kruispunt van de zitbuis en het zadel voor meer stijfheid. Bovendien vermindert het het frontale profiel van de fiets. Endurance en lichtgewicht fietsen hebben vaak lange zitbuizen voor wat meer flexibiliteit en extra comfort.
Het extra materiaal dat nodig is voor aerodynamische buizen draagt bij aan het gewicht van de fiets, waardoor aerofietsen zwaarder zijn dan lichtgewicht fietsen, zelfs als ze dezelfde geometrie en specificaties hebben.
Integratie is een belangrijk onderdeel van aerofietsen. Soms kan het moeilijk zijn om te weten waar de remmen van een aerofiets zich bevinden omdat ze verborgen zijn. Bij veel aerofietsen zit de achterrem uit de wind verborgen onder de trapas of verborgen met ingenieuze creaties zoals de 'vector wings' van Trek. Het is ook gebruikelijk om 'uitsparingen' te zien op de staande achtervork, zadelbuis of vork om de rem naadloos in de fiets te integreren.
Kabels zie je zelden op aerofietsen, omdat ze grotendeels worden verborgen via poorten in het frame, en sinds kort zijn combinaties van stuur en stuurpen uit één stuk gebruikelijk geworden om niet alleen de aerodynamica te verbeteren, maar ook de stijfheid van de cockpit.
Het laatste stukje van de aerodynamische puzzel zijn de wielen met diepe doorsnede. Aërodynamische fietsen worden altijd gecombineerd met wielen met een diepe doorsnede om de luchtweerstand verder te verminderen en de aerodynamica te verbeteren. Meestal zijn deze wielen minstens 40 mm diep, soms wel 80 mm. Het nadeel van wielen met een diep profiel is het extra gewicht en de mogelijk moeilijke handelbaarheid in winderige omstandigheden.
Grotere overbrengingsverhoudingen
Deze eigenschap is niet universeel bij aerofietsen, maar het komt vaker voor dan bij andere fietsen. Aero-fietsen zijn gemaakt om snel te gaan, dus is het logisch dat hun overbrengingsverhoudingen groter moeten zijn.
Traditioneel werden racefietsen geleverd met een 53T groot kettingblad en een 39T klein kettingblad op het voorste crankstel. Er is een gestage beweging voor de meeste fietsen in de richting van een 'mid-compact' crankstel met een 52T groot kettingblad gekoppeld aan een 36T klein kettingblad of een 'compact' set-up met een 50T groot kettingblad en een 34T klein kettingblad. De kleinere overbrengingsverhoudingen zorgen voor lichtlopende versnellingen, perfect voor lagere snelheden of klimmen. Omdat aerofietsen voor geen van beide bedoeld zijn, hebben ze vaak een traditioneel 53/39 crankstel voor hoge snelheden op vlakke wegen. De achterste cassetteverhouding vult de behoefte aan snelheid aan. Een 11-25 cassette wordt meestal gebruikt voor soepel schakelen en kleinere sprongen tussen versnellingen.
De meeste instap- en middenklasse fietsen die aan het publiek worden verkocht, worden geleverd met een compacte set-up, omdat de meesten van ons niet de snelheden van professionele rijders halen en daarom geen grotere versnellingen nodig hebben. Het is echter wel een merkbare verschuiving ten opzichte van high-end prestatiegerichte fietsen en professionele fietsen.
LICHTGEWICHT RACEFIETS
Voor wie is dit type fiets geschikt? Rijders die graag klimmen en allrounders. Professionele voorbeelden: Alberto Contador, Chris Froome, Nairo Quintana. Pluspunten: Lichtgewicht, veelzijdig. Nadelen: Houdt het midden tussen de snelheid van een aerofiets en het comfort van een endurancemotor.
Lichtgewicht
Zoals de naam al doet vermoeden, is het doel van lichtgewicht fietsen het bereiken van een zo licht mogelijke voltooide fiets.
Voor deze casestudy hadden we de Trek Emonda, Madone en Domane met allemaal dezelfde specificaties. Het gewichtsverschil was aanzienlijk. De Emonda was verreweg de lichtste met een gewicht van 6,5 kg (niet UCI-wettelijk), de Madone iets zwaarder met 7,6 kg en de Domane het zwaarst met 8,2 kg. Bijna 2 kg verschil tussen de lichtgewicht Emonda en de op uithoudingsvermogen gerichte Domane met vergelijkbare onderdelen en in dezelfde maat. Een groot deel van dat gewichtsverschil komt door het frame, het Emonda SLR frame weegt slechts 690 gram. Met een andere wielset en een lichtere groepset kan het gewicht van de Emonda nog verder omlaag. Een perfect voorbeeld is de Emonda SLR 10 die met 4,6 kg nauwelijks de weegschaal raakt!
Veelzijdig
Lichtgewicht fietsen hebben de neiging om het midden te houden tussen veel prestatie-eigenschappen van echte aerofietsen en endurance fietsen, waardoor ze de favoriete fiets zijn voor klassementsrenners en ploegleiders. Ze zijn niet zo comfortabel als een endurance fiets, maar meestal wel comfortabeler dan een aerofiets. Ze zijn niet zo stijf als een aerofiets, maar stijver dan endurancefietsen. Het rijgedrag is veel scherper dan dat van een endurancemotor en vergelijkbaar met dat van een aerofiets, hoewel ze door het lagere gewicht nog wendbaarder zijn. Het remmen kan niet tippen aan dat van een endurancemotor met schijfremmen, maar het is veel beter dan een aerofiets die vaak remmen inruilt voor aerodynamica.
De buisprofielen van lichtgewicht fietsen zijn zo dun mogelijk zonder al te veel afbreuk te doen aan stijfheid of duurzaamheid. De twee zijn directe compromissen, maar lichtgewicht fietsen slagen erin de juiste balans te vinden. De dunnere buizen houden het gewicht laag en laten een kleine mate van flexibiliteit toe, waardoor trillingen van de weg worden verminderd en je comfortabeler rijdt. Om de balans tussen gewicht en stijfheid te vinden, proberen lichtgewicht frames de sterkte en stijfheid in de trapas, zitbuis, balhoofdbuis en achtervork te verbeteren door verschillende soorten carbon te gebruiken of meer vezels te leggen.
Lichtgewicht fietsen zijn misschien niet zo stijf als aerofietsen, maar hun verhouding tussen stijfheid en gewicht is veel beter. Aero-fietsen hebben veel grotere en dikkere buisprofielen waardoor ze ongelooflijk stijf zijn, maar dat extra materiaal in combinatie met andere eigenschappen maakt ze zwaar. Lichtgewicht fietsen bieden een vergelijkbare stijfheid, maar zijn veel lichter.
Geometrie
De geometrie van lichtgewicht fietsen varieert per fabrikant, afhankelijk van hun assortiment. Sommige fabrikanten met speciale aero-, endurance- en lichtgewicht fietsen kunnen de geometrie aanpassen in de richting van een agressievere pasvorm omdat ze de endurance fiets als alternatief hebben; terwijl andere fabrikanten een meer 'ontspannen' geometrie kunnen creëren voor hun lichtgewicht fiets omdat ze die luxe niet hebben. Zoals hierboven vermeld, zijn lichtgewicht fietsen de moderne allrounders, dus hun geometrie kan nogal variëren.
In het geval van Trek hebben ze de optie van zowel een 'H1' als een 'H2' pasvorm gecreëerd, zodat je kunt kiezen of je een versie van dezelfde fiets met relaxte of met racegeometrie wilt kopen. Hieronder zie je een voorbeeld van de lichtgewicht Emonda in een H1 en H2 versie.
H1 vs H2 voor 56cm Emonda Balhoofdbuis: 14cm / 17cm = H2 pasvorm is +3cm Wielbasis: 98,3cm / 98,3cm = geen verschil. Bereik frame: 39.5cm / 38.7cm = H2 fit is -0.8cm Frame stack: 54,9cm / 57,7cm = H2 fit is +2,8cm
Het potentieel voor meerdere geometrieën benadrukt de veelzijdigheid van lichtgewicht fietsen, ze zijn echt de moderne allrounder.
ENDURANCE RACEFIETS
Voor wie is dit type fiets geschikt? Langeafstandsrijders, rijders die op ruwe wegen rijden, de overgrote meerderheid van de rijders. Voorbeeld profs: Fabian Cancellara, Tom Boonen. Pluspunten: Comfort, rechte zithouding, duurzaamheid. Nadelen: Minder gewicht, minder wendbaar rijgedrag.
Comfort en stabiliteit
Het doel van endurance fietsen is om comfortabel, robuust en duurzaam te zijn. Ze werden voor het eerst gemaakt om de kasseien van Noord-Frankrijk glad te strijken in professionele 'Klassiekers'. Deze wedstrijden gaan de hele dag door met hoge snelheden over de ruigste wegen die je je maar kunt voorstellen. Om te proberen de vermoeidheid weg te nemen die rijders ondervinden van trillingen op de weg, werden 'endurance' fietsen gemaakt met ingebouwde conformiteit en een grotere speling om grotere, meer schokabsorberende banden mogelijk te maken.
De ingebouwde conformiteit verschilt per fabrikant, maar ze hebben allemaal een bepaalde vorm in hun frames ingebouwd. Trek heeft 'IsoSpeed', een draaimechanisme voor en achter dat een grotere verticale flexibiliteit mogelijk maakt terwijl het lateraal stijf blijft (wat betekent dat het comfortabel is zonder stijfheid op te offeren). Specialized heeft 'zertz' inzetstukken in de vork en staande achtervork die fungeren als een soort trillingsabsorberend materiaal, waardoor trillingen van de weg worden verminderd. De Pinarello K8 heeft een veersysteem dat tot 10 mm veerweg achter toestaat (ook wel beweging genoemd). Bianchi heeft geen mechanische vering, maar plaatst 'visco-elastisch materiaal', ook wel Countervail-technologie genoemd, in hun frames om trillingen te verminderen.
Naast deze specifieke technologieën hebben bijna alle endurancemotoren meer ruimte in de vork en achterdriehoek om bredere banden mogelijk te maken. Het gebruik van bredere banden heeft veel voordelen en daarom is er de laatste jaren een grote verschuiving geweest in de richting van bredere banden. Bredere banden kunnen op een lagere spanning rijden dan dunnere banden, waardoor de trillingen op de weg afnemen en de rijder soepeler rijdt. Ze verminderen ook de rolweerstand en creëren wat traagheid door het extra gewicht als ze eenmaal op snelheid rijden. De meeste endurancemotoren worden standaard geleverd met 28 mm banden, in sommige gevallen zelfs meer. De Domane die we voor deze casestudy hebben gebruikt, is standaard uitgerust met 32 mm banden.
Framegeometrie In tegenstelling tot aerofietsen hebben endurance fietsen als doel de rijder in een meer rechtopstaande positie te plaatsen. De balhoofdbuis en wielbasis zijn langer, het framebereik is kleiner en de framestapel is groter.
Madone (H1) vs Domane voor 56cm frame Balhoofdbuis: 14cm / 17,5cm = Domane is +3,5cm Wielbasis: 98,3cm / 100,8cm = Domane is +2,5cm Bereik frame: 39,5cm / 37,7cm = Domane is -1,8cm Frame stapel: 54,5cm / 59,1cm = Domane is +4,6cm Hoek balhoofdbuis: 73 graden / 71,3 graden = Domane is -1,7 graden
Deze combinatie zorgt voor een minder agressieve positionering, waardoor rijders gemakkelijker lange afstanden kunnen afleggen zonder hun rug, schouders, nek en hamstrings te belasten. De positionering vereist duidelijk minder flexibiliteit, wat een goede zaak is aangezien de meesten van ons moeite zouden hebben om hun tenen aan te raken. Het frontale profiel van de rijder is groter in deze positie, wat betekent dat hij meer wind 'vangt' en een grotere weerstand moet overwinnen, maar comfort staat gelijk aan snelheid en in deze comfortabelere positie kan een rijder langer meer kracht produceren, wat uiteindelijk een beter resultaat oplevert dan wanneer hij in een oncomfortabele, te agressieve positie probeert te komen.
In combinatie met bredere banden vergroot de verlengde wielbasis ook de stabiliteit van de fiets, waardoor er een groter zwaartepunt ontstaat. Een breder stuur draagt verder bij aan de stabiliteit van endurance fietsen. Endurance fietsen hebben meestal een 44cm of 46cm stuur, vergeleken met een 40cm of 42cm stuur voor aero en lichtgewicht fietsen. Naarmate het frame van een fiets groter wordt, neemt ook de stuurmaat toe, omdat wordt aangenomen dat een grotere rijder de fiets gebruikt, maar ongeacht de framemaat kun je verwachten dat het stuur van een endurance fiets 2 cm groter is dan dat van een aero of lichtgewicht fiets.
De balhoofdbuishoek van een fiets verandert hoe de fiets aanvoelt en stuurt. Een steile balhoofdbuishoek resulteert in een responsiever rijgedrag, terwijl een ondiepere balhoofdbuishoek zorgt voor een meer 'ontspannen' rijgedrag. De comfortgeoriënteerde Domane krijgt wederom de duurbehandeling met een balhoofdbuishoek van 71,3 graden ten opzichte van de steile hoek van 73 graden van de Emonda en Madone.
Deze eigenschappen maken het gemakkelijker om de fiets te besturen, hoewel er daardoor wel wat wendbaarheid verloren gaat.
Lange afstand rijden
Zoals de naam al doet vermoeden, zijn endurance fietsen gebouwd voor lange afstanden. We hebben het al gehad over de comfortabele geometrie en ingebouwde meegaandheid, maar er zijn nog een paar andere kenmerken om de fiets en de berijder de hele dag onder alle weersomstandigheden aan de gang te houden.
Endurance fietsen hebben bijna altijd een 'compact' crankstel met een cassette met brede overbrengingsverhouding. Deze set-up zorgt voor gemakkelijk trappen en is klein genoeg om steile hellingen of vermoeide benen aan het eind van een lange dag te overwinnen. De achterste cassette is meestal 11-28 of 11-32 en in combinatie met een 50/34 voorcrankstel is dat voldoende om elk ritprofiel te overbruggen.
Het gebruik van schijfremmen is een populaire trend bij endurance racefietsen. Deze fietsen waren de eerste racefietsen die schijfremmen gebruikten en de evolutie gaat langzaam verder naar lichtgewicht en aerofietsen die ze ook hebben. Het soort fietsen waarvoor endurancefietsen bedoeld zijn, maakt schijfremmen tot de beste keuze. Schijfremmen presteren beter dan velgremmen in alle weersomstandigheden, het kost minder moeite om te werken en ze zorgen voor voorspelbaarder en krachtiger remmen. Het enige scenario waarin schijfremmen niet de beste optie zijn, is als je van plan bent om met je fiets te gaan racen, omdat ze nog niet legaal zijn en een te verwaarlozen gewicht toevoegen. Schijfremmen bieden ook meer ruimte voor banden omdat fabrikanten geen direct gemonteerde remklauwen hoeven te monteren, zodat de vork en achterdriehoek verder kunnen worden gemanipuleerd dan normaal.
Als je moet kiezen tussen de drie fietsen en worstelt met je beslissing, dan zouden comfort en duurzaamheid de prioriteiten moeten zijn voor de meeste rijders die niet racen. De relaxte geometrie en robuustheid van endurance fietsen zouden voor de meeste mensen op de eerste plaats moeten komen. Als je van plan bent om te gaan racen, dan is het een kwestie van de munt opgooien tussen de lichtgewicht of aerodynamische optie. Als je van bobbelige wegwedstrijden of klimuitdagingen houdt, dan is lichtgewicht de beste keuze. Als je snel wilt gaan en de eer wilt opstrijken op een criterium of een STRAVA-segment, dan kun je beter kiezen voor een aero-optie met meer aerodynamica. En de beste optie van allemaal: neem van elk een.
We hopen dat deze gids nuttig is geweest en waardevolle informatie heeft opgeleverd. Je kunt BikeExchange doorzoeken voor racefietsen, of je plaatselijke fietsenwinkel opzoeken voor verdere hulp. Bekijk ook onze ultieme gids voor het kopen van een racefiets voor een nog gedetailleerder overzicht van waar je op moet letten bij het kopen van een fiets.
